Χαιρετισμός για την έναρξη της 2ης Παγκόσμιας Διάσκεψης Ποντιακής Νεολαίας

Παναγιώτατε Οικουμενικέ Πατριάρχα, Παναγιώτατε Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, Σεβασμιώτατοι, Κυρία Υπουργέ, Κυρίες και κύριοι βουλευτές, Κύριε Περιφεριάρχη, Κύριοι Δήμαρχοι, Αγαπητές φίλες και φίλοι, Είναι εξαιρετική η τιμή και μεγάλος ο συμβολισμός τού να παρευρίσκεται και να ανοίγει τις εργασίες της 2^ης Παγκόσμιας Διάσκεψης Ποντιακής Νεολαίας ο Πατριάρχης του Γένους. Οι δεσμοί της Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως με τον Πόντο είναι μακραίωνοι και αδιάρρηκτοι, μιας και τα εδάφη του είναι τμήμα της κανονικής δικαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου και έως σήμερα στην Ιεραρχία του Θρόνου υφίστανται Μητροπολίτες και Επίσκοποι που φέρουν τους τίτλους και την ποιμαντική ευθύνη των αρχαίων πόλεων του Ευξείνου, ενώ στις μεγάλες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας μας καταλέγεται η ευοίωνη κατάληξη των προσωπικών προσπαθειών σας, Παναγιώτατε, για την τέλεση της ετήσιας πανηγύρεως στην Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά. Όπου η εικόνα της Παναγίας Σουμελά, μέσα από μία ιστορία που είναι τόσο εξαιρετική, όπως είναι και συμβολική, έγινε το κεντρικό σημείο της νεώτερης Ποντιακής λαογραφίας και το σύμβολο της ενότητάς των Ποντίων. Είναι γύρω από αυτήν την εικόνα της Παναγίας, που οι Έλληνες του Πόντου στη διασπορά έχουμε δομήσει την πολιτιστική μας παράδοση. Το 1923 η Συνθήκη της Λωζάννης επικύρωσε την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, που περιελάμβανε τη μετακίνηση περίπου 1,5 εκατομμυρίου ανθρώπων. Πάνω από ένα εκατομμύριο Έλληνες πρόσφυγες εισήλθαν στην ελληνική πολιτεία σε διάστημα δύο ετών, αυξάνοντας τον πληθυσμό της κατά ένα τέταρτο. Έπειτα από σχεδόν έναν αιώνα, μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της χώρας μας διατηρεί ακόμα την ξεχωριστή ταυτότητα του Πόντου. Οι Έλληνες που ξεριζώθηκαν από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία καθώς και οι απόγονοί τους, δημιουργήσαμε μία προσφυγική ταυτότητα που μάς βοήθησε να αντιμετωπίσουμε το τραύμα του αναγκαστικού εκτοπισμού. Οι αναμνήσεις από τις χαμένες πατρίδες έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό αυτής της ιδιοπροσωπίας. Οι μνήμες βοηθούν να αποτυπωθεί η πορεία των προσφύγων και να δοθεί μορφή στο μείγμα κοινωνικών σημασιών που ορίζουν τους Ποντίους. Ο αντίκτυπος της μνήμης βοήθησε τους πρόσφυγες στη δημιουργία ενός κοινού δημόσιου και ιδιωτικού συνόλου ιδιαίτερων ψυχικών και πνευματικών χαρακτηριστικών. Η απώλεια της πατρίδας θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια της ταυτότητας, αλλά, αντίθετα, οι πρόσφυγες χρησιμοποίησαν τον σαρωτικό εκπατρισμό τους ώστε να δώσουν βαθιά συναισθηματική νομιμοποίηση στην ύπαρξή τους ως διακριτή κοινωνική ομάδα. Η χρήση της μνήμης ως εργαλείου από τους ξεριζωμένους δημιούργησε μία ιδιαίτερη πολιτιστική κοινότητα, που συνδεόταν και εξακολουθεί να συνδέεται μέσω αυτής. Για τους Ποντίους η έννοια της παράδοσης καθίσταται σε κυρίαρχο άξονα και αποσκοπεί να δώσει ένα ιδιάζον χρονικό καταστατικό σε ένα σύνολο φαινομένων διαδοχικών και συνάμα ταυτόσημων. Επιτρέπει, δηλαδή, να αναστοχαστούν την ιστορία μέσα στο «ίδιον». Να ανατρέξουν στον εντοπισμό της καταγωγής που, επί της ουσίας, ξεφεύγει από κάθε ιδιαίτερο ιστορικό καθορισμό. Χάρη στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης έχουμε πάντοτε την αντίληψη της ιδιαίτερης φυλετικής ταυτότητας στους τόπους παραμονής μας, αλλά την ίδια στιγμή είμαστε άρρηκτα συνδεδεμένοι με τον Ελληνισμό και το Γένος. Η βιωτή μας ως ακρίτες φύλακες των συνόρων, στα όρια των αυτοκρατορικών ή των εθνικών εδαφών, συνεχίστηκε, είτε αυθόρμητα είτε αναγκαστικά, σε όλη την ιστορία μας: στα Βυζαντινά ανατολικά σύνορα, στον ρωσικό Καύκασο, στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Το ορεινό περιβάλλον της προέλευσής μας μάς επέβαλε για αιώνες έναν τρόπο ζωής που βασιζόταν στην κινητικότητα και τις μεταναστεύσεις σε αναζήτηση ευπορότερων μέσων επιβίωσης. Η μεταναστευτική κίνηση μεταξύ Πόντου, Καυκάσου, Ρωσίας και των ακτών της Μαύρης Θάλασσας είχε ως αποτέλεσμα τη σύσταση από νωρίς μιας ευρείας ποντιακής διασποράς. Η προσήλωσή μας στη γενέθλια γη των προγόνων μεταβιβάζεται στις σύγχρονες γενεές μέσω της ορθόδοξης πίστης, που κράτησαν ακέραιη από τους βυζαντινούς χρόνους και μας διαφοροποιεί από τις αλλογενείς πλειοψηφίες των τόπων φιλοξενίας μας. Αυτή η μακρόχρονη συγκαταβίωση με άλλες κυρίαρχες θρησκείες και με άλλες κυρίαρχες γλώσσες ενίσχυσε αναμφίβολα την επιθυμία να επιβεβαιώνουν την ταυτότητά τους. Έχουν περάσει 93 χρόνια από τον εκπατρισμό των προγόνων μας. Η μνήμη παραμένει. Ο πόνος μεταδίδεται από τη μια γενιά στην επόμενη. Οι πρόσφυγες ήταν εφευρετικοί, μορφωμένοι και μετέφεραν την πλούσια παράδοση των Ελλήνων της Ανατολής. Έτσι αποδείχθηκαν ένα από τα πλέον προοδευτικά και παραγωγικά τμήματα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Είμαι σίγουρος, ότι εσείς οι νέοι του Πόντου, οι νέοι Τραντέλλενες, θα συνεχίσετε τη μακρά παράδοση της φυλής μας δικαιώνοντας τον στίχο του πατρογονικού άσματος «Η Ρωμανία αν πέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο».